داروهایی که ممکن است به سلامت دهان آسیب بزنند
سلامت دهان و دندان ارتباط مستقیمی با وضعیت عمومی بدن دارد. بسیاری از افراد تصور می‌کنند تنها عواملی مانند مسواک نزدن یا مصرف قند زیاد باعث آسیب به دندان‌ها می‌شود، اما حقیقت این است که برخی داروها نیز می‌توانند تأثیر منفی قابل‌توجهی بر دهان بگذارند. از داروهای ساده مانند آنتی‌هیستامین‌ها گرفته تا داروهای تخصصی‌تر مثل داروهای فشارخون یا ضدافسردگی، هرکدام ممکن است اثرات جانبی خاصی بر محیط دهان ایجاد کنند. شناخت این داروها به پیشگیری و کنترل عوارض آن‌ها کمک زیادی می‌کند.
۱. داروهای ایجادکننده خشکی دهان (Xerostomia)
خشکی دهان یکی از شایع‌ترین عوارض دارویی است. بزاق نقش حیاتی در محافظت از دندان‌ها دارد؛ زیرا باعث شست‌وشوی مواد غذایی، تنظیم pH دهان و جلوگیری از پوسیدگی می‌شود. کاهش ترشح بزاق، محیط دهان را اسیدی‌تر کرده و خطر پوسیدگی و بوی بد دهان را افزایش می‌دهد.
برخی از داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند عبارت‌اند از:
- آنتی‌هیستامین‌ها (برای آلرژی و سرماخوردگی)
- داروهای ضدافسردگی و ضداضطراب (مانند فلوکستین، سرترالین)
- داروهای ضد فشار خون (به‌ویژه دیورتیک‌ها و بتابلوکرها)
- داروهای ضد درد با پایه کدئین یا مورفین
- داروهای شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی ناحیه سر و گردن
برای کاهش خشکی دهان، توصیه می‌شود از نوشیدن آب فراوان، جویدن آدامس بدون قند، و استفاده از بزاق مصنوعی کمک بگیرید.
۲. داروهای مؤثر بر بافت لثه
برخی داروها موجب رشد بیش از حد لثه (Gingival Overgrowth) می‌شوند. این عارضه علاوه بر جنبه زیبایی، می‌تواند مانع تمیز شدن کامل دندان‌ها شود و زمینه التهاب و عفونت را فراهم کند.
مهم‌ترین داروهای مرتبط:
- فنی‌توئین (Phenytoin): داروی ضدتشنج مورد استفاده در بیماران صرعی
- سیکلوسپورین (Cyclosporine): داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی، مخصوص بیماران پیوند عضو
- نیفدیپین و آملودیپین: از داروهای رایج کنترل فشار خون
در صورت بروز این مشکل، باید زیر نظر دندانپزشک، جرم‌گیری منظم، رعایت بهداشت دقیق دهان و در صورت لزوم جراحی لثه انجام شود.
۳. داروهای مؤثر بر استخوان فک
داروهای موسوم به بیس‌فسفونات‌ها (Bisphosphonates) که برای درمان پوکی استخوان یا متاستازهای استخوانی استفاده می‌شوند، می‌توانند باعث نکروز استخوان فک شوند؛ یعنی بخشی از استخوان فک دچار مرگ بافتی شود. این عارضه نادر ولی بسیار جدی است.
نمونه‌هایی از این داروها:
- آلندرونات (Alendronate)
- زولدرونیک اسید (Zoledronic acid)
- ریزدرونات (Risedronate)
پیش از هرگونه درمان دندان‌پزشکی تهاجمی (مثل کشیدن دندان یا ایمپلنت)، لازم است بیمار حتماً دندانپزشک را از مصرف این داروها مطلع کند. در کلینیک دکتر حمزه مشهور این بررسی‌ها با دقت انجام می‌شود تا از بروز عوارض استخوانی جلوگیری شود.
۴. داروهای ایجادکننده تغییر در طعم یا رنگ دندان
برخی داروها ممکن است رنگ یا مزه دهان را تغییر دهند. مثلاً:
- تتراسایکلین‌ها: در کودکان زیر ۸ سال باعث تغییر رنگ دائمی دندان‌ها می‌شوند.
- کلرهگزیدین (دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده): استفاده طولانی‌مدت می‌تواند لکه‌های قهوه‌ای روی دندان ایجاد کند.
- داروهای آهن و مکمل‌های خاص: ممکن است رنگ دندان‌ها را تیره کنند.
- متال‌های سنگین مانند بیزموت: در داروهای خاص معده دیده می‌شود و می‌تواند باعث تیرگی لثه شود.
۵. داروهای تضعیف‌کننده سیستم ایمنی
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی و شیمی‌درمانی می‌توانند باعث آفت دهانی، زخم‌های دردناک و عفونت قارچی (کاندیدیازیس) شوند. برای کنترل این مشکلات معمولاً از دهان‌شویه‌های آنتی‌سپتیک، ژل‌های ضدقارچ و رعایت بهداشت دقیق دهان استفاده می‌شود.
۶. آنتی‌بیوتیک‌ها و تغییر در فلور دهانی
برخی آنتی‌بیوتیک‌ها با از بین بردن باکتری‌های مفید دهان، تعادل میکروبی را بر هم می‌زنند. این مسئله گاهی به رشد قارچ‌ها یا ایجاد بوی ناخوشایند منجر می‌شود.
به‌ویژه آموکسی‌سیلین و کلاریترومایسین در مصرف طولانی‌مدت می‌توانند چنین اثراتی داشته باشند.
جمع‌بندی
داروها می‌توانند نقش دوگانه‌ای در سلامت بدن و دهان داشته باشند. اگرچه هدف از مصرف آن‌ها درمان بیماری‌های دیگر است، اما ممکن است عوارضی مانند خشکی دهان، التهاب لثه، تغییر رنگ دندان یا حتی تخریب استخوان فک ایجاد کنند. آگاهی از این اثرات و مشاوره منظم با دندانپزشک به شما کمک می‌کند تا پیش از بروز مشکل، از آن پیشگیری کنید.
در کلینیک دکتر حمزه مشهور با بررسی دقیق سوابق دارویی بیماران و استفاده از روش‌های پیشگیرانه، تلاش می‌شود تا اثرات ناخواسته داروها بر سلامت دهان به حداقل برسد. حفظ سلامت دهان در کنار درمان دارویی بدن، بخش مهمی از مراقبت جامع از سلامتی انسان است؛ پس هیچ دارویی – حتی ساده‌ترینشان – نباید بدون توجه به اثرات احتمالی آن بر دهان مصرف شود.
